Kwietniowy wykład dra Emiliana Prałata z cyklu „Z historią przy kawie” poświęcony był regaliom i klejnotom.
Klejnoty to heraldyczne ujęcie ozdób, jakie umieszczono w średniowieczu na zamkniętych hełmach rycerskich: rogów skrzydeł, piór pawich i strusich. Ozdoby te przyjęły heraldyczną formę klejnotu w początkach XIII wieku.
Regalia (z łac. regalis=królewski) – to oznaki i symbole władzy monarszej i królewskiej, jak: korona, berło, jabłko – charakterystyczne dla wczesnego średniowiecza.
Przykłady regaliów:
- Regalia cesarskie – insygnia koronacyjne królów i cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego (nazywane Rzeszą), określały prawa polityczne oraz tożsamość państwową w chrześcijańskiej Europie łacińskiej. Do insygniów cesarskich należały klejnoty norymberskie (1424-1796), a w ich skład wchodziły: Korona Rzeszy, Jabłko Rzeszy, Berło Rzeszy, Krzyż, Włócznia Świętego Maurycego.
- Japońskie regalia cesarskie – to tzw. Trzy Święte Skarby – symbole japońskiej władzy cesarskiej, oznaki rządów suwerena:
- Ośmioboczne Zwierciadło – symbolizuje mądrość i stałą obecność bogini słońca Amaterasu Ōmikami
- Miecz – Trawosiecz – symbolizuje odwagę i magiczną moc w obronie cesarskiego rodu i narodu
- Wielki Klejnot lub Sznur Klejnotów – symbolizuje rozum i wiedzę oraz życzliwość i czynienie dobra.
Każdy cesarz posiadał te „Trzy Święte Skarby”, które miały świadczyć o jego boskim pochodzeniu oraz miały zapewnić mu poparcie bogów.
- Polskie insygnia koronacyjne – oznaki władzy, godności i stanu królewskiego królów polskich używane podczas ceremonii koronacyjnych. Były nimi: korona, jabłko, berło i miecz. Pierwsze insygnia otrzymał w 1000 roku na zjeździe gnieźnieńskim książę Bolesław I Chrobry od cesarza Ottona III.
Nowe regalia (korona, berło, miecz) wykonano na koronację Bolesława II Szczodrego w 1076 roku. Oprócz korony królewskiej w skład nowych insygniów weszły jeszcze dwie srebrne korony (jedna dla króla, druga dla królowej), a od 1295 roku dołączono jabłko królewskie. Na koronację Władysława I Łokietka w 1320 roku dodano do insygniów miecz Szczerbiec.
Nie zachowały się żadne oryginalne polskie regalia królewskie. Przetrwały jedynie regalia Augusta III Sasa (klejnoty i korona Marii Józefy) oraz te, które pochodziły z pochówków – tzw. regalia trumienne.
W dalszej części wykładu mowa była o najstarszych regaliach Azteków (pióropuszach); irańskich klejnotach koronnych dynastii Pahlawi; rosyjskich regaliach carycy Katarzyny II; papieskim Triregnum (tiara – korona papieska złożona z trzech diademów); włoskiej żelaznej koronie Longobardów z Monzy; węgierskiej koronie Św. Stefana.
Nie można nie wspomnieć o regaliach koronnych Królestwa Wielkiej Brytanii, gdyż tam wkrótce (bo 6 maja 2023 r.) nastąpi koronacja króla Karola III.